De belangrijkste grens tussen de Bondrepubliek en de Duitse Democratische Republiek was die van Helmstedt – Mariënborn. Tussen 1945 en 1990 lag daar Checkpoint Alpha, de start van de Transit route naar Berlijn.
De grens Helmstedt – Mariënborn was de kortste route over land van het vrije westen naar het ingesloten West-Berlijn. Het is jammer dat er geen rivier is, zoals bij Bingen am Rhein. Dan had men kunnen vluchten over het water.
De uitgebrande aanhanger van een bus was de allereerste markering van de grens BRD – DDR
Helmstedt – Mariënborn – Checkpoint Alpha
Vanaf 1 juli 1945 was er Checkpoint Alpha. Dit was de grens Helmstedt – Mariënborn die de Britse en de Sovjet zone scheidde. Alle verkeer per spoor en per auto werd hier gecontroleerd. Aan het eind van de rit, 170 km verder, passeerde je Checkpoint Bravo, tussen Drewitz en de Berlijnse wijk Dreilinden. Wie van West- naar Oost-Berlijn wilde moest via Checkpoint Charlie.
35 Hectare controlepost
De Grepo, de Oost-Duitse Grenzpolizei, controleerde de burgers, militairen die naar West-Berlijn wilden werden door Sovjetmilitairen gecontroleerd. Begin jaren ’70 bouwde de DDR een extra controlepost van 35 hectare op een heuvel bij Mariënborn.
Via tunnels konden militairen en de politie ongezien naar de grens Helmstedt – Mariënborn. Alles bij elkaar werkten er aan Oost-Duitse zijde zo’n 1000 man. De westzijde stond onder controle van Franse, Engelse en Amerikaanse troepen.
Hoe verstop ik mij in een auto
Einde oefening
Na de val van de muur eind 1989 werd de grensbewaking afgezwakt. Exact 45 jaar na opening, op 30 juni 1990, werd de grens Helmstedt – Mariënborn opgeheven. Direct daarna werden de DDR gebouwen tot monument verklaard. Het uitreisgebied van de DDR bestaat niet meer. Het is gesneuveld bij de verbreding van de A2
Gedenkstätte Deutsche Teilung Helmstedt – Mariënborn
Het voormalig DDR controlegebied heeft nu een wegrestaurant met motel en er is een museum. Onder het geraas van laagvliegende bolides kunt u zien hoe vernuftig men probeerde te ontsnappen uit de DDR en welke maatregelen ze moest nemen om haar inwoners binnen de grenzen van de Heilstaat te houden.
In de mijngangen bij Grasleben liep de grens zelfs 740 meter diep onder de aarde. In de jaren ’60 vloog propaganda van oost naar west over de grens. En er zweefden ballonnen met boeken de andere kant op.
Duitse prominenten, zoals Bondskanseliers en beroemdheden uit het westen, bezochten de grens Helmstedt – Mariënborn. Rond de kerst werden er als teken van verbinding kaarsen aangestoken en verrezen op de betonvlakte kerstbomen.
Je krijgt nog steeds een unheimisch gevoel van de 35 hectare beton
Vluchtgevaarlijk
Duizenden mensen hebben geprobeerd de DDR te verlaten. Bijna 600 mensen hebben het met de dood moeten bekopen. Hun lichamen zijn met mijnen tot ontploffing gebracht. Overlevenden verdwenen voor vele jaren achter 4 muren. De stroom vluchtelingen uit de DDR was tot 1961 gestegen tot bijna 300.000 per jaar.
Om de ontvolking in te dammen werd op 13 augustus 1961 begonnen met de bouw van de Berlijnse Muur. Dit werd het absolute teken van protest tegen de misère waar mensen in moesten leven.
Na de val van de muur wees iedereen naar de Russen. Ooggetuigen wezen echter toenmalig partijvoorzitter Walter Ulbricht aan als verantwoordelijke. Partijleider in het Kremlin Nikita Chroesjtsjov gaf echter graag toestemming voor de bouw.
In 1992 nam ex-leider Erich Honecker de politieke verantwoording voor de slachtoffers van de muur. Hij zag zich echter zelf niet als moreel of juridisch verantwoordelijk.
Vluchtende soldaten
De grenssoldaten werden uitgezocht op hun schietkunsten. Elk schot moest raak zijn, anders had je een probleem. Medailles, speciale beloningen en promotie voorkwamen niet dat het aantal gevluchte soldaten bijzonder hoog was.
De cursus ‘Hoe word ik een rat’ bij de Grenzpolizei
Ook bij de grens Helmstedt – Mariënborn waren pogingen tot vluchten. De eerste waren al in de jaren ’40, terwijl men toen nog uit de demarcatie zone mocht met de juiste papieren. Een spectaculaire vlucht was die van douaneman D., die zijn baas neerschoot en vluchtte.
De baas werd postuum bevorderd tot propagandafiguur voor de grensbewaking. Er werd een school naar hem vernoemd en hij kreeg een standbeeld en een gedenkruimte bij de grens. Uiteraard “vluchtten” er ook mensen die als spion in de BRD gingen werken.
Zonengrenz Museum Helmstedt – Mariënborn
Deze hele geschiedenis is uitgebreid gedocumenteerd in het Zonengrenz Museum in Helmstedt. Echt een aanrader, net als een bezoek aan de grenspost, direct naast de autobaan A2. In het museum leest u ook de fameuze uitspraak van Erich Honecker “Den Socializmus in seinem Lauf hält weder Ochs noch Esel auf” ten tijde van het instorten van de DDR Heilstaat.
Bij twijfel werd hier je hele auto doorgelicht